تست BCR-ABL یک آزمایش ژنتیکی است که برای تشخیص برخی از سرطانهای خونی استفاده میشود. در این آزمایش، وجود توالی ژنی BCR-ABL بر روی کروموزوم 22 بررسی میشود که به تشخیص این نوع سرطانها کمک میکند. همچنین، این آزمایش برای پایش اثربخشی درمان و تشخیص بازگشت سرطان نیز استفاده میشود. BCR-ABL در واقع یک توالی ژنی غیر طبیعی است که به دلیل جابهجایی کروموزومی مابین کروموزوم ۲۲ و کروموزوم ۹ ایجاد میشود و موجب ایجاد ژنِ تلفیقیِ “BCR-ABL1” میشود. این کمپلکس ژنی در واقع ژن ABL1از کروموزوم ۹ که در اثر این جابجایی کروموزومی در کنار ژن BCR از کروموزوم ۲۲ قرار میگیرد. بیان ژنی این کمپلکس جدید منجر به تولید یک پروتئین هیبریدی میشود که خاصیت تیروزین کینازی دارد. این پروتئین هیبریدی، کلیدِ فرمانِ تقسیم سلولی را همیشه در حالت «روشن» قرار میدهد و بدین ترتیب، تقسیم سلولی بهطور غیرقابلکنترلی انجام میشود.
حضورِ این جابجایی کروموزومی، یک آزمایش حساس برای تشخیصِ لوسمی مزمن مغز استخوان (CML) است؛ چرا که ۹۵٪ مبتلایان به این بیماری، دارای این جابجایی کروموزومی هستند. البته باید توجه داشت که حضورِ کروموزوم فیلادلفیا یک آزمایش اختصاصی برای تشخیص این بیماری نیست، زیرا در لوسمی حاد لنفاوی (ALL) و (در ۲۵–۳۰٪ موارد لوسمی حاد لنفاوی بالغین و ۲–۱۰٪ لوسمی حاد لنفاوی کودکان) گاهی نیز در لوسمی حاد مغز استخوان (AML) مشاهده میگردد.
در آزمایش کیفی BCR-ABL، وجود ژن فیوژن BCR-ABL بر روی کروموزوم 22 بررسی میشود. برای انجام آزمایش کیفی BCR-ABL، ابتدا نمونه خون یا مغز استخوان بیمار گرفته میشود. سپس با استفاده از تکنیکهای مختلف وجود ژن فیوژن BCR-ABL بر روی کروموزوم 22 بررسی میشود. نتیجه گزارش شده به صورت مثبت یا منفی است. اگر نتیجه گزارش شده مثبت باشد، این نشان دهنده وجود ژن فیوژن BCR-ABL بر روی کروموزوم 22 و تشخیص سرطان خون مزمن میلوئیدی (CML) و یا نوعی سرطان خون حاد لنفوبلاستیک (ALL) و به ندرت سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) است.
چندین روش کیفی برای تشخیص توالی ژن BCR-ABL در نمونه خون یا مغز استخوان بیمار، که شامل تست کاریوتایپ PCR (Polymerase Chain Reaction)، و FISH (Fluorescence In Situ Hybridization) است. در روش کاریوتایپ ، با استفاده از تجزیه و تحلیل کروموزوم، وجود کروموزوم فیلادلفیا BCR-ABL در نمونه خون یا مغز استخوان بررسی میشود. در روش PCR از پرایمرهای اختصاصی ژن فیوژن استفاده می شود و در صورت وجود توالی ژن BCR-ABL در نمونه خون یا مغز استخوان، محصول PCR تولید خواهد شد و در تستFISH ، با استفاده از پروبهای فلورسانت، وجود ژن BCR-ABL در نمونه خون یا مغز استخوان بررسی میشود.
در آزمایش کمی BCR-ABL، میزان BCR-ABL در نمونه خون یا مغز استخوان به صورت دورهای برای بررسی و کنترل پاسخ به درمان و امکان عود مجدد بیماری برای بیمار درخواست میشود. میزان BCR-ABL به صورت درصدی از تعداد کل کپی ژن ABL در نمونه خون یا مغز استخوان گزارش میشود.
روشهای مختلفی برای آزمایش کمی BCR-ABL وجود دارد. در حال حاضر روش Real time PCR به عنوان یکی از دقیقترین و سریع ترین روشها جهت تشخیص و بررسی میزان رونوشت های ژن BCR-ABL در نمونه های خون محیطی بیماران شناخته شده است. جهت انجام این تست، ابتدا به کمک روش RT-PCR و با استفاده از RNAی استخراج شده از خون محیطی بیمار، cDNA ساخته می شود و در ادامه به وسیله پروپهای هیبریدی و پرایمرهای اختصاصی DNA تکثیر می یابد.
طی این آزمایش هر نمونه از نظر وجود mRNA برای دو ژن BCR-ABL (MBCR) و ABL بررسی می شود لذا، باید دو آزمایش PCR در لوله های جداگانه انجام شود. 5 استاندارد برای ژن MBCR و 3 استاندارد برای ژن ABL در هر تست PCR همراه با نمونه بیماران مورد استفاده قرار می گیرد و تعداد کپی های cDNA نمونه بیمار بر اساس نسبت منحنی استاندارد ژن BCR-ABL به ژن ABL تعیین و سنجیده می شود. لازم به ذکر است که جهت افزایش دقت در هر بار آزمایش، یک نمونه دو بار مورد بررسی قرار می گیرد و برای اطمینان از عدم ایجاد آلودگی و نتایج مثبت کاذب یک نمونه کنترل منفی برای هر یک از ژن های BCR-ABL و ABL در هر آزمایش مورد بررسی قرار می گیرد.